مطالعه میکروسکوپی تخلخل خاک و کانی شناسی رس ها و ارتباط آن با درجه فراهمی پتاسیم در خاک های با رس های متفاوت در استان گلستان

بسیاری از رفتارهای خاک از جمله تثبیت و آزادسازی عناصر غذائی خصوصا پتاسیم، تحت تاثیر مقدار و نوع کانی های رسی قرار دارد. پتاسیم سومین عنصر مهم کودی بعد از نیتروژن و فسفر است، و به چهار شکل مختلف در خاک وجود دارد. ولی تنها دو شکل پتاسیم محلول و تبادلی به سهولت قابل دسترس گیاهان است. علاوه بر میزان رس و نوع کانی های رسی موجود در خاک که می توانند بر میزان پتاسیم قابل استفاده خاک موثر باشند، به نظر می رسد حفرات خاک نیز می توانند از طریق تاثیری که بر توسعه ریشه، انتقال آب و عناصر غذائی مورد نیاز گیاهان دارند، بر میزان پتاسیم قابل استفاده خاک، نقش اساسی ایفا نمایند. هدف از انجام این مطالعه بررسی تاثیر کانی شناسی و خصوصیات حفرات بر پتاسیم قابل استفاده خاک است. نمونه برداری از خاک های لسی غرب استان گلستان در یک توالی اقلیم – توپوگرافی- پوشش گیاهی صورت گرفت، که از شمال از اراضی پست شروع شده و در جنوب به اراضی مرتفع جنگلی ختم می شوند. چهار پروفیل منتخب از 12 پروفیل مورد مطالعه، در رژیم های رطوبتی اریدیک، زریک و یودیک و در محدوده ارتفاع 20 تا 400 متری از سطح دریا حفر گردیدند. نمونه دست خورده خاک، جهت بررسی آنالیزهای فیزیکوشیمیائی خاک و نمونه دست نخورده خاک نیز به منظور مطالعات میکرومورفولوژی از این مناطق جمع آوری شدند. خاک های مورد مطالعه از شمال به جنوب عبارت بودند از: gypsic aquisalids (پروفیل 1)، typic endoaquepts (پروفیل 2)، typic calcixerolls (پروفیل 3) و hapludalfs typic (پروفیل 4). مقدار مناسب رس و غالب بودن کانی اسمکتیت در خاک مالی سولز، مقدار بیشتر پتاسیم قابل استفاده در این خاک را توصیف می کند. مقدار رس کمتر و غالب بودن ایلیت، سبب کاهش مقدار پتاسیم قابل استفاده در خاک اریدی سولز شده است. زهکشی ضعیف خاک و احیاء آهن (iii) کانی اسمکتیت، و نیز هیدروکسی بین لایه ای اسمکتیت و حضور کانی مخلوط ایلیت-اسمکتیت در خاک اینسپتی سولز و حضور کانی های ورمی کولیت، هیدروکسی بین لایه ای ورمی کولیت و کانی مخلوط ایلیت - ورمی کولیت در خاک آلفی سولز، می توانند سبب تثبیت پتاسیم و کاهش میزان پتاسیم قابل استفاده در این خاک ها شوند. همچنین به نظر می رسد در خاک های با فراوانی حفرات بیشتر، نظیر خاک مالی سولز، پتاسیم قابل استفاده بیشتری می تواند در دسترس گیاهان قرار گیرد. اطلاعات کمی میکروسکوپی حفرات خاک، با استفاده از آنالیز تصویر انجام پذیرفت. درصد فراوانی حفرات به تنهائی نمی تواند مقدار پتاسیم قابل استفاده را توجیه نماید، اندازه و شکل حفرات نیز می تواند نقش موثری در انتقال آب و در نتیجه پتاسیم قابل استفاده داشته باشد. به گونه ای که مشاهده شد غالب بودن حفرات نوع کانال خاک مالی سولز بدلیل شکل طویل و کشیده، بر خلاف حفرات بی شکل خاک اینسپتی سولز، قادرند آب و پتاسیم قابل استفاده را با سهولت بیشتری در دسترس گیاهان قرار دهند.